“Daar heb ik geen boodschap aan, Linda.” Zo kapte Mark zijn medewerker regelmatig af. Hij ergerde zich namelijk vreselijk aan haar, omdat ze altijd beren op de weg ziet. Mark vroeg mij hoe hij ervoor kon zorgen dat Linda eens ‘wat minder moeilijk zou doen’. Hij had het gevoel geen regie te hebben over haar gedrag, vond het lastig haar aan te sturen, en werd daar onrustig van.
Leiderschap leidt tot stress
Leidinggevenden zijn verantwoordelijk voor zowel de resultaten als de mensen in hun team. Het gaat niet alleen om verkoopcijfers of de kwaliteit van de dienstverlening. Ze houden zich bezig met teamcohesie, teamontwikkeling, individuele behoeftes, het oplossen van conflicten. Ze moeten mensen in beweging krijgen. Een visie hebben en in kunnen spelen op de snel veranderende omgeving.
Kortom, er wordt van leidinggevenden nogal wat verwacht. Zolang je daar energie uithaalt, je niets anders zou willen, is dat prima. Ik hoor sommigen echter denken: daar word ik ook voor betaald. Of: dat hoort er nu eenmaal bij. Alarm!
Je doorzettingsvermogen, de verwachtingen van je organisatie én van jezelf, zorgen ervoor dat je te laat doorhebt dat je veel te veel van jezelf vraagt. Als leidinggeven je meer energie kost dan het je oplevert, ontstaat stress.
…behalve als ze ‘in control’ zijn
Een interessant onderzoek over de relatie tussen leiderschap en stress is dat van Gary Sherman en collega’s, onderzoekers gelieerd aan Harvard University, de University of California, en Stanford University.[i] Zij concludeerden dat leidinggevenden juist minder stress hebben omdat zij een groter gevoel van controle ervaren. Dat gevoel van controle is inderdaad één van de psychologische factoren met een preventieve werking tegen stress.
Als leidinggeven jou meer energie kost dan het oplevert, dan ontbreekt dat gevoel van controle. Je moet zoveel ballen in de lucht houden, dat je niet weet waar je moet beginnen. Je wilt overal aandacht aan besteden, zodat je alles uiteindelijk maar half doet. Of je dénkt dat je alles onder controle hebt, maar ondertussen werk je ’s avonds en in het weekend thuis omdat je anders je werk niet af krijgt.
Je verliest de controle vooral door jezelf
Hoe komt dat, dat je niet de regie hebt? Soms zit het hoger management of de directie in de weg, omdat zij teveel bepalen hoe jij je werk moet doen. Soms is er ook sprake van teveel taken, een slechte planning, verkeerde prioriteiten, of een combinatie. Wie kent dat niet, dat je een lastige taak maar uit blijft stellen, waardoor je alleen maar onrustiger wordt? Maar je verliest controle vooral op een andere manier: via je eigen gedachten, emoties, en overtuigingen – en het gedrag dat daaruit voortkomt.
Terug naar Mark. Hij ergerde zich aan Linda’s houding en wist deze ook niet te veranderen. Ongemerkt leidde dit bij Mark tot het gevoel dat Linda een soort ongeleid projectiel was, en dat hij op moest passen dat haar houding anderen niet zou beïnvloeden. Hij werd onrustig bij de gedachte alleen al dat Linda haar mening zou laten horen in vergaderingen waar hij niet bij was, en haar dus niet ‘in bedwang’ kon houden. Als hij er wel bij was, kapte hij haar dus vaak af. Mark was zich echter niet bewust van het feit dat hij juist vanuit zijn eigen ergernis reageerde. Die ontstond, zo bleek later, omdat Mark iemand is die handelt vanuit het principe ‘schouders eronder, en gaan’. Elke overtuiging – zo ook deze – zet onbewust bepaalde gedachten en gedrag in gang, in Mark zijn geval: mensen die niet volgens deze aanpak werken, niet laten uitpraten.
Ook realiseerde Mark zich niet wat zijn reactie met Linda doet. Na enig nadenken moest hij toegeven dat hij de indruk had dat Linda de laatste tijd minder gemotiveerd was (en zéker niet minder beren op de weg zag). Pas veel later kwam hij erachter dat enkele andere teamleden hun kritische gedachten inmiddels voor zich hielden – het leek er immers niet op dat Mark dit waardeerde.
Toen Mark dit eenmaal besefte, leidde Linda’s houding niet langer meer tot pure ergernis. Hij zag in dat een kritische blik juist positief is en tunnelvisie voorkomt. En hij vroeg haar zelfs om voor een project een risicoanalyse te doen – hij wist immers zeker dat ze alle risico’s heel precies in kaart zou brengen 🙂 Mark had het gevoel van controle terug, en dat maakte hem een stuk minder onrustig.
Bewust leiderschap creëert regie
Het voorbeeld van Mark laat zien dat als je de regie wilt hebben en houden, het niet gaat over wat anderen doen, niet doen, of zouden moeten doen. Het gaat om jou. En je bereidheid om stil te staan en naar jezelf te kijken, zodat je je eigen gedachtes en gedrag kunt reguleren. Om je eigen belemmerende overtuigingen los te laten. Dit is een onderdeel van (zelf)bewust leiderschap. Acties op het gebied van timemanagement – zoals betere prioriteiten stellen, haalbare to-do-lijstjes, en dergelijke – zijn prima, maar lang niet altijd toereikend om écht de controle te behouden. Zelfbewustzijn zorgt er voor dat je de touwtjes in handen houdt, in plaats van dat je onbewuste gedachtepatronen en emoties met je aan de haal gaan. Kortom: dat je de regie hebt.
Wat levert zelfbewustzijn nog meer op?
Juist omdat leiderschap niet alleen gaat over koude resultaten, maar vooral over menselijke relaties, is zelfbewustzijn voor leiders goud waard. Het leidt namelijk niet alleen tot meer regie en daarmee tot minder stress. Het maakt dat je je beter kunt verplaatsen in anderen. Het maakt dat je in staat bent in te zien dat de aanpak die je altijd hebt gevolgd deze keer niet werkt – in een tijd waarin verandering de status quo is, van groot belang. Het vormt de basis voor integriteit, onze identiteit als leider, onze visie en ons vermogen om anderen in die visie mee te nemen.[ii]
Aan de slag?
Dit is het laatste deel van de mini-serie Hart voor de zaak = hart voor jezelf, die ik maakte in het kader van de Week van de Werkstress 2018. In deze serie beschrijf ik hoe energiebronnen, aandacht en (zelf)bewustzijn stress bij leidinggevenden voorkomen en reduceren. Het zijn drie elementen van Bewust Leiderschap.
Wil jij aan de slag met deze thema’s? Leren hoe je ze eenvoudig kan integreren in je dag? Zelf ondervinden wat het effect is als je ze gaat toepassen? Schrijf je in voor de Masterclass Bewust Leiderschap. De Masterclass staat open voor leidinggevenden van elk niveau. Ook mensen met een coördinerende functie zijn van harte welkom.
Photo by Jakob Owens on Unsplash
[i] Sherman GD, Lee JJ, Cuddy AJC, Renshon J, Oveis C, Gross JJ, and Lerner JS (2012). Leadership is associated with lower levels of stress. PNAS 109 (44) 17903-17907. DOI: 10.1073/pnas.1207042109
[ii] McShane SL, Von Glinow MA (2018). Organizational Behavior. Emerging Knowledge. Global Reality. 8e druk. New York: McGraw-Hill Education.
